• Kilka słów o połykaniu, ćwiczenia prawidłowego połykania

          Prawidłowy  rozwój  mowy  dziecka  uzależniony  jest  od  wielu  czynników.  Jednym  z  nich  jest  nieprawidłowa  funkcja  połykania.  Przez  pierwsze 3 lata  życia  dziecko  połyka  w  sposób infantylny  –  niemowlęcy. Podczas takiego połykania język leży płasko w jamie ustnej, napiera o zęby, a nawet wchodzi między nie. Mięśnie ust się napinają. Jeśli sposób połykania nie ulegnie zmianie w wieku  3  –  4 lat, może przyczynić się do powstania wady zgryzu,  a  w  konsekwencji  –  wad  wymowy.  Prawidłowe  połykanie  powinno  być  dobrze opanowane do  rozpoczęcia  się  wymiany  zębów mlecznych  przednich  na  stałe,  by  nie prowokować języka do wciskania się w szparę powstałą po usunięciu zęba.  Po  tym  okresie powinien  być  utrwalony  dorosły  sposób  połykania. Podczas  połykania  dorosłego  język powinien być ułożony na podniebieniu, szczęki są zwarte, wargi nie zaciskają się.  Po stwierdzeniu u dziecka przetrwałego nawyku połykania niemowlęcego należy jak najszybciej  rozpocząć  naukę  prawidłowego  połykania. Zwalczanie  przetrwałego, niemowlęcego sposobu połykania staje się z wiekiem coraz trudniejsze, może ciągnąć się latami. Ćwiczenia powinny być prowadzone wielokrotnie w ciągu dnia zgodnie z zaleceniami logopedy. Zbyt wczesne zaprzestanie ćwiczeń, brak systematyczności może doprowadzić do nawrotu do stanu wyjściowego.

          Jak sprawdzić czy dziecko prawidłowo połyka?

          Poproś dziecko, żeby otworzyło buzię, podniosło język do góry i tam go przytrzymało (przykleiło). Następnie poproś by złączyło zęby i , nie zamykając ust, przełknęło ślinę. Jeśli dziecko zamknie wargi i/lub otworzy zęby, wpychając między nie język, i/lub nie potrafi podnieść języka do podniebienia to najprawdopodobniej ma nieprawidłowy sposób połykania.  Wtedy najlepiej zgłosić się do logopedy.

          Ćwiczenia prawidłowego połykania

          ETAP I

          Nauka unoszenia języka za górne zęby (kilkanaście razy dziennie, przed lustrem).

          Dotykamy palcem lub zimną łyżeczką podniebienia tuż za górnymi zębami, nazywając je zaczarowanym miejscem, parkingiem itp., w którym język (krasnoludek, samochód) powinien przebywać, gdy mamy zamkniętą buzię.

          Przytrzymywanie czubkiem języka przy podniebieniu rodzynek, ryżu preparowanego itp. 

          Zlizywanie nutelli,, mleka w proszku itp. z podniebienia przy szeroko otwartych ustach.  

          Konik  jedzie  na  przejażdżkę - naśladuj  konika  stukając  czubkiem  języka  o podniebienie, wydając przy tym charakterystyczny odgłos kląskania.

          Winda - otwórz szeroko buzię, poruszaj językiem tak, jakby był windą - raz do góry, raz do dołu. 

          Karuzela - dzieci bardzo lubią kręcić się w koło, twój język także. Włóż język między wargi a dziąsła i zakręć nim raz w prawą, raz w lewą stronę.   

          Chomik  -  wypycha  policzki  jedzeniem,  a  ty  pokaż  jak  można  wypchnąć  policzki językiem, raz z prawej raz z lewej strony.

          Malarz - maluje sufit dużym pędzlem. Pomaluj pędzlem (językiem) swoje podniebienie, zaczynając od zębów w stronę gardła.

          Młotek  -  wbijamy gwoździe w ścianę. Spróbuj zamienić język w młotek i uderzaj  o dziąsła tuż za górnymi zębami, naśladując wbijanie gwoździa. 

           Żyrafa - ma długą szyję, wyciąga mocno szyję do góry. Otwórz szeroko usta i spróbuj wyciągnąć język do góry, najdalej jak potrafisz. 

          Słoń - ma długą trąbę i potrafi nią wszędzie dosięgnąć. Ciekawe czy potrafisz dosięgnąć językiem do ostatniego zęba na górze i na dole, z prawej i lewej strony. 

          ETAP II  (jeżeli dziecko potrafi zawsze wskazać „zaczarowane miejsce")

          Połykanie śliny.

          Mówimy  do  dziecka:  Połóż język w zaczarowanym miejscu, zaparkuj w garażu (za górnymi zębami). Trzymaj go tam przez cały czas, zamknij zęby, uśmiechnij się szeroko i połknij ślinę.

          Dopiero teraz zamknij usta.

          ETAP III

          Połykanie płynów.

          Po opanowaniu I oraz II etapu można ćwiczyć połykanie płynów ( na początku najlepiej gęstych np. odrobina kisielu itp.)

          Ćwiczenia stosujemy kilkakrotnie w ciągu dnia (w sumie przez 20 - 30 minut). Picie płynów odbywa się porcjami. Dziecko bierze do ust niewielki łyk. Wcześniej prosimy, żeby poczekało na hasło „połykamy". Polecamy, aby uniosło język do góry, zamknęło zęby, rozchyliło wargi i dopiero teraz połknęło płyn. 

          Niezależnie  od  kontynuowania ćwiczeń  połykania powinno  się  przypominać  dziecku  o układaniu języka na podniebieniu, szczególnie przed każdym posiłkiem. Ma to na celu skojarzenie ułożenia języka podczas ćwiczeń z czynnością połykania płynów i pokarmów stałych.

          W razie wątpliwości warto o pomoc i wskazówki poprosić logopedę. Zapraszamy!

           

          Literatura:

          B. Rocławski (red) - Opieka logopedyczna od poczęcia, Biblioteczka Logopedyczna, Gdańsk 1993,

          J.E Nowak „Wybrane problemy logopedyczne”, WSP, Bydgoszcz 1993,

          G. Demel. „Wady wymowy, profilaktyka i korekcja” PZWL Warszawa 1979

          K. Stefanicka  www.poradnia.ugu.pl